Tüm dünyada hızla artan yaşlı popülasyonu, geriatrik sendromları da beraberinde getirmektedir. En önemli geriatrik sendromlardan biri olan sarkopeni, klinik ve ekonomik sorunlar ile büyük ölçüde ilişkilidir. Yunanca kas anlamına gelen “sarx” ve yoksunluk/kayıp anlamına gelen “penia” kelimelerinden oluşan sarkopeni, ilk kez 1989 yılında IrwinRosenberg tarafından yaşlanmaya bağlı kas kütlesinde azalma olarak tanımlanmıştır. 2009 yılına gelindiğinde Avrupa Yaşlılarda Sarkopeni Çalışma Grubu (theEuropeanWorkingGroup on Sarcopenia in Older People ((EWGSOP)) tarafından sarkopeni ‘iskelet kas kütlesi ve fonksiyonunun yaşa bağlı kaybı’’ olarak açıklanmıştır.

2019 yılında ise düşük kas kuvvetinin sarkopeni teşhisi için ön plana çıkması ile birlikte EWGSOP-2 kriterleri adı ile revizyon yapılarak yeni bir operasyonel tanım önerilmiştir.

Buna göre sarkopeni düşme, kırıklar, fiziksel engellilik ve ölüm dahil olmak üzere artan olumsuz sonuçlar ile ilişkili ilerleyici ve generalize bir iskelet kası sorunu olarak tanımlanmıştır.

Günümüzde sarkopeni teşhisine yardımcı olmak için birçok konsensus bulunmakta ve tanı kriterleri halen tartışmalı olmakla birlikte Avrupa Yaşlılarda Sarkopeni Çalışma Grubu’na ait tanım, günümüzde en çok alıntı yapılan ve üzerinde konuşulan, birçok uluslararası bilimsel topluluk tarafından önerilen tek tanımdır.

Sarkopeni sıklığı yaşlanma ile artsa da yaşamın erken dönemlerinde de ortaya çıkabilmektedir.

Sarkopeni prevelansının 2050 yılında yaklaşık 200 milyona ulaşması beklenmektedir.

Primer ve Sekonder Sarkopeni

Sarkopeni, primer ve sekonder olarak iki sınıfta incelenebilir.

– Primersarkopeni yaşlanma ile ortaya çıkar ve başka hiçbir spesifik nedene bağlı değildir.

-Sekondersarkopeni ise yaşlanma dışı olan;

hastalık (inflamatuar durumlar, osteoartrit, nörolojik bozukluklar), inaktivite (sedanter yaşam tarzı, fiziksel inaktivite) ve malnütrisyon (yetersiz beslenme veya malabsorbsiyon, anoreksiye neden olan ilaçlar, aşırı beslenme/obezite) gibi nedensel faktörler ile ortaya çıkar.

Patofizyoloji

Sarkopeni, multifaktöriyel bir geriatrik sendromdur ve patofizyolojisinde birçok sebep rol oynamaktadır. Bunlar; motor nöron ölümü (nöropatik süreç ve apoptozis nedeni ile), motor ünite sayısının azalması, fibril sayısının azalması, fibril boyutunun küçülmesi, hormonal faktörler (testosteron, androjenler, östrojen, Growth hormon ve IGF-1, ve myostatin), yaşam tarzı değişiklikleri (fiziksel aktivitenin azalması), nütrisyonel faktörler (yaşlanma anoreksisi, D vitamini eksikliği), immünolojik faktörler (IL-1, IL-6 ve TNF-a’nın artması) olarak özetlenebilir.

Patofizyoloji

Sarkopeni Evreleri EWGSOP2’ye göre sarkopeni 3 evreden oluşmaktadır: 1-Muhtemel sarkopeni: yalnızca düşük kas kuvveti görülmektedir. 2- Konfirme sarkopeni: Düşük kas kuvveti + düşük kas kütlesi/kalitesi görülmektedir. 3- Ciddi sarkopeni: Düşük kas kuvveti + düşük kas kütlesi/kalitesi + düşük fiziksel performans birlikte görülmektedir.

Sarkopeni Teşhisi Sarkopenik grupların teşhisi için EWGSOP2 tarafından oluşturulan algoritmaya göre, öncelikle sarkopeni riskinin saptanması için Sarkopeni Tarama Testi (SARC-F; A Simple QuestionnaireToRapidlyDiagnoseSarcopeni) anketi yapılması, ardından kas kuvveti ve kütlesinin değerlendirilmesi ve son olarak sarkopeni şiddetinin belirlenmesi için fiziksel performansın değerlendirilmesi önerilmektedir.

Kas kuvveti: El kavrama kuvveti veya sandalyeye otur kalk testi ile değerlendirilebilir. El kavrama kuvveti için cutoff değerleri EWGSOP2 tarafından erkekler için <27 kg, kadınlar için ise <16 kg olarak, ülkemizde yapılan çalışmalara göre ise ulusal normal cutoffeşik değeri erkekler ve kadınlar için sırasıyla 32 kg ve 22 kg olarak belirlenmiştir.

El kavrama kuvveti yaşlılar için mortalitenin önemli bir belirtecidir ve genel kuvvet, yaşam kalitesi ve bağımlılık ile ilişkili olduğuna dair çalışmalar bulunmaktadır.

Sandalyeye otur kalk testi için ise geçen sürenin 15 saniyeden fazla olması düşük kas kuvvetini gösterir.

Kas kütlesi: Antropometrik ölçüm, Bioelektrikİmpedans Analizi ve MR, BT, DXA gibi görüntüleme yöntemleri ile değerlendirilebilmektedir. EWGSOP2’ye göre ASM (Ekstremite Kas Kitlesi)’nin erkekler ve kadınlar için sırası ile 20 kg ve 15 kg; ASM/boy2’nin erkekler ve kadınlar için sırası ile <7.0 kg/m2 ve <5.5 kg/m2 olması eşik değerler olarak kabul edilmiştir. Ulusal verilerimize göre ise vücut kitle indeksine göre İskelet Kas Kütlesi(SMM/BMI) eşik değerleri erkeklerde ve kadınlarda sırasıyla 1.049 ve 0.823 değerlerinin altında ise düşük kas kütleli olarak kabul edilmektedir. SMM değeri BIA ile ölçülen FFM(FatFreeMass) değeri kullanılarak bulunabilir; SMM=FFMx0x.566 Fiziksel Performans: Olağan Yürüme Hızı Testi (GaitSpeed; GS), 400 m Yürüme Testi), Zamanlı Kalk ve Yürü Testi (Timed-up-and-go test; TUG) ve Kısa Performans Batarya Testi (Shortphysicalperformancebattery; SPPB) ile ölçülebilmektedir. Eşik değerleri GS için ≤0.8 m/sn, TUG için ≥20 sn, 400 m Yürüme Testi için tamamlayamama veya ≥6 dakikadan uzun sürmesi, SPPB için ≤8 puan olarak belirlenmiştir.

Sarkopeni Tedavisi

Multifaktöriyel ve kompleks bir hastalık olan sarkopeni tedavisinde çok yönlü yaklaşımlar kabul görmektedir. En çok üzerinde durulan tedavi seçenekleri egzersiz ve fiziksel aktivite, beslenme destek tedavileri ve farmakolojik tedaviler olmakla birlikte, şu anda sarkopeni tedavisi için ABD Gıda ve İlaç Dairesi (U.S. FoodandDrug Administration; FDA) tarafından onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmamaktadır ve yapılan çalışmalar sonucu egzersizin sarkopeniyi hafifletmek için gösterilen en etkili strateji olduğu gösterilmiştir.

Dirençli egzersiz, sarkopeni yönetiminin temel taşı olarak kabul edilmektedir.

2019’da yapılan bir sistematik incelemede, yüksek yoğunluklu bir direnç eğitimi programının sarkopenik hastalar için en iyi egzersiz olduğu belirtilerek büyük kas gruplarınının total vücut yaklaşımı ile %70- 80 1RM’de (kas grubu başına 4 set ve 8 -15 tekrarlı; haftada 2-3 kez) en az 6-12 hafta boyunca çalıştırılmasını önerilmiştir.

Ayrıca literatürde, yaşlılarda kas kütlesini, kas gücünü ve fiziksel performansı iyileştirmek için orta derecede kanıt düzeyi ile multimodal egzersiz yaklaşımı (direnç antrenmanı, yürüme, aerobik antrenman, denge antrenmanı ve diğer antrenman türlerinin bir kombinasyonu) önerilmektedir.

Önemli Noktalar

Sarkopeni, yaşam boyu meydana gelen olumsuz kas değişikliklerinden kaynaklanan bir kas hastalığıdır.

Yaşlanma ile sarkopeni riski artmaktadır.

Sarkopeniye bağlı gelişen olumsuz sağlık sonuçları klinik ve ekonomik açıdan ağır yük oluşturmaktadır.

Sarkopenide birincil parametre düşük kas kuvvetidir.

Düşük kas kuvveti ile düşük kas kütlesinin birlikte bulunması konfirme sarkopeniyigöstermektedir .

El kavrama kuvveti yaşlılarda mortalite ile ilişkilidir.

Fiziksel inaktivitesarkopeniye neden olabilmektedir.

Sarkopeniyi hafifletmek için en etkili yöntemlerden biri egzersizdir.

Sarkopeni için dirençli egzersiz ve multimodal egzersiz yaklaşımları önerilmektedir.

Kaynaklar

Rosenberg IH. Sarcopenia: originsandclinicalrelevance. ClinGeriatrMed. 2011;27(3):337-339.

Cruz-Jentoft AJ, Baeyens JP, Bauer JM, Boirie Y, Cederholm T, Landi F, Martin FC ve ark. EuropeanWorkingGroup on Sarcopenia in Older People. Sarcopenia: Europeanconsensus on definitionanddiagnosis: Report of theEuropeanWorkingGroup on Sarcopenia in Older People. Age Ageing. 2010;39(4):412-23.

Cruz-Jentoft AJ, Bahat G, BauerJ, ve ark. Sarcopenia: revisedEuropeanconsensus on definitionanddiagnosis. Age Ageing. 2019;48(4):601.

Cruz-Jentoft AJ, Sayer AA. Sarcopenia. Lancet. 2019;393(10191):2636-46.

Bahat G, Tufan A, Tufan F, Kilic C, Akpinar TS, KoseM, ve ark. Cut-offpointstoidentifysarcopeniaaccordingtoEuropeanWorkingGroup on Sarcopenia in Older People (EWGSOP) definition. ClinNutr. 2016;35(6):1557-63.

Bahat G, Tufan A, Kilic C, Aydın T, Akpinar TS, KoseM, ve ark. Cut-offpointsforheight, weightand body massindexadjustedbioimpedanceanalysismeasurements of musclemasswithuse of differentthresholddefinitions. Aging Male. 2020;23(5):382- 387.

Narici MV, Maffulli N. Sarcopenia: characteristics, mechanismsandfunctionalsignificance. BrMedBull. 2010;95:139-59.

Lo JH, U KP, Yiu T, OngMT, ve Lee WY. Sarcopenia: Currenttreatmentsandnewregenerativetherapeuticapproaches. J OrthopTranslat. 2020;23:38-52.

Beckwée D, Delaere A, Aelbrecht S, Baert V, Beaudart C, BruyereO, ve ark. ExerciseInterventionsforthePreventionandTreatment of Sarcopenia. A SystematicUmbrellaReview. J NutrHealthAging. 2019;23(6):494-502.