Elit profesyonel futbolcularda sedanter davranış: sağlık ve performansa etkileri,
sporcuların, elit spor haricindeki fiziksel aktivite davranışları hakkında çok az araştırma yapılmıştır.
· Kısa vadede, sporcuların yaşam tarzları toparlanmalarını ve performanslarını tehlikeye atabilir.
· Uzun vadede ise kötü yaşam tarzları, sporcunun kariyeri bittikten sonra sağlıkları için risk oluşturabilir.
Sedanter davranış, otururken/uzanırken 1.5metabolik eşdeğerin (MET) altında bir enerji harcaması ile karakterize edilen herhangi bir uyanıklık davranışı olarak tanımlanmıştır.
Epidemiyolojik çalışmalar, sedanter olarak geçirilen zaman ile sağlık riski arasında ilişki olduğunu göstermiştir.
Oturmak yerine her 20 dakikada bir sadece 2 dakikalık yürümenin seruminsülinini ve tokluk kan şekerini %24 oranında azalttığı ve kan basıncını ortalama 2–3 mm Hg düşürdüğü göstermiştir.
Bu bulgular, yetişkinlerin günlük hareketsiz zamanlarını azaltmaya teşvik edilmesi gerektiğini göstermektedir.
Sedanter olarak geçirilen sürenin aşırı olmasının, toparlanma ve dolasıyla da spor performansı üzerinde etkilerinin olması muhtemeldir. Artmış veya alışılmamış egzersizi takiben görülen kas ağrıları azalmış güç ve performans ile ilişkilendirilmiştir.
Hafif ve orta yoğunluktaki aktiviteleri içeren aktif toparlanma stratejileri, pasif (sedanter) toparlanmaya göre daha faydalı görünmektedir.
Toparlanma için rölatif dinlenme önemlidir ancak uzun süreli sedanter davranışın toparlanma ve dolayısıyla da atletik performans veya yaralanma riski üzerine etkisi henüz tam olarak anlaşılamamıştır.
Bu endişeler ve elit sporcuların spor dışı zamanlardaki fiziksel aktivitelerine ait objektif verilerin eksikliği göz önüne alınarak, İngiltere Premier Ligi futbol kulübündeki A takım kadrosunun 2014-2015 İngiltere Premier Ligi futbol sezonundaki antrenman sonrası (veya boş zamanlarındaki) aktivite düzeyleri araştırılmıştır.
Fiziksel aktivite değerlendirmesi için her oyuncuya 1 hafta boyunca GENEActivtriaksial bilek akselerometresini sadece kulüp antrenmanları ve maçları haricinde takmaları talimatı verilmiştir. Cihaz, fiziksel aktivitenin yoğunluğunun, frekansının ve süresinin ölçümünü sağlamaktadır. 28 katılımcıdan 25’i dahil edilme kriterlerini karşılamıştır.
Çalışma sonucunda :
Elit profesyonel futbolcuların uyanık olunan antrenman dışı saatlerinin yüksek bir yüzdesinin (%79) sedanter olarak (oturma, yatma, televizyon izleme, pasif ulaşım, bilgisayar kullanma veya video oyunları oynama gibi 1.5 MET’ten daha azını gerektiren faaliyetler) geçirildiği gözlemlenmiştir.
Bu sonuçlar açıkça göstermiştir ki sağlıklı yaşam için önerilen fiziksel aktivite düzeylerine ulaşılsa veya aşılsa bile günün büyük bir bölümünü hareketsiz olarak geçirmek de mümkündür.
Mesleki eğitim ve yarışma faaliyetlerini hesaba katmamakla ve dolayısıyla doğrudan karşılaştırılabilir olmamakla birlikte sedanterlik düzeyi, benzer
Elit futbolcularda görülen sedanterlik düzeyi, benzer yaştaki non-atletik bireylerin verilerinden çok daha fazladır (genellikle uyanık saatlerinin %50-60’ının hareketsiz zamanda harcandığı bildirilmiştir).Ancak bu veriler doğrudan karşılaştırılabilir değildir çünkü mesleki eğitim ve yarışma faaliyetleri göz ardı edilmiştir.
Belki de en çok endişe edilen şey, bu davranışların devam etmesi durumunda, futbol kariyerinin bitmesinin ardından fiziksel aktivitenin azalması ve hareketsizliğin artmasıdır.
Sporcunun, uygulamış olduğu beslenme düzeninden uzaklaşması ve ilerleyen yaş kronik hastalık riskini artırabilir.
Tek başına önemli bir sağlık belirleyicisi olan fitness; yaşla birlikte kondisyon kaybına bağlı olarak hızla azalır. Elit Sporcularda beklenen yaşam süresinin daha fazla olması ancak kariyer bitiminden sonra sürdürülebilir fiziksel aktivite ile mümkün olduğuna dair kanıtlar vardır.
Bu nedenle, daha önceden fit bir sporcu olmak kardiyometabolik sağlık açısından mutlak uzun vadeli koruma sağlamaz.
Bugüne kadar, özellikle elit atletlere yönelik sedanter zaman düzenlemesi ile ilgili özel bir öneri bulunmamaktadır. Mevcut kanıtlar, uyanık olunan saatlerde, her 20 dakikada bir ayağa kalkmanın veya yürümenin, kardiyometabolik sağlık açısından faydalı olabileceğini düşündürmekle birlikte, kesin öneriler oluşturabilmek için daha fazla kanıt gereklidir.
Profesyonel sporculara uygun fiziksel aktivite davranış kalıpları oluşturmaya yardımcı olabilecek doğru ve etkili yaşam tarzı tavsiyeleri sunmak, kariyerleri sırasında toparlanmalarına ve performanslarına fayda sağladığı gibi, profesyonel spor hayatlarında sonra da uzun vade de sağlıklarına olumlu katkılar sağlar.
Bu amaçlara yönelik olarak ,kariyerinin sonuna yaklaşan, düzenli olarak yarışmalara katılmayan ve sezon sonunda zindelik ile vücut kompozisyonu açısından büyük düşüşler gösteren sporculara daha dikkat edilmesi ve öncelik verilmesi önerilebilir.
Önemli noktalar:
Elit futbolcular, sağlık ve zindelik için önerilen fiziksel aktivite seviyelerini aşarken, boş zamanlarının çoğunu hareketsiz aktiviteler ile geçirirler.
Uyanık saatlerinin çoğunluğu (%79) (antrenman/maçlar hariç) hareketsiz olarak (günde 500,6 dk±59,0) geçirilmiştir. Bu seviye, benzer yaş ve VKİ’ye / Vücut Kitle İndeksine sahip sporcu olan ve olmayanların verilerine göre çok daha fazladır.
Sedanter olarak geçirilen sürenin uzun olması optimum iyileşme, performans ve yaralanma riskinin yanı sıra uzun vadeli sağlık sorunlarını beraberinde getirmektedir.
Endişe verici bir şekilde, elit sporcuların kariyerlerinin sona ermesinin ardından fiziksel aktivite ile sedanter davranış arası dengesizlik artmaktadır. Bu durum, daha az bir atletik diyet ve artan yaş olasılığıyla birleştiğinde kronik hastalık için ciddi risk faktörü oluşturmaktadır.
Düzenli aralıklarla hafif ila orta düzeyde boş zaman aktivitelerini teşvik etmek faydalı olabilir.
Kaynakça
Weiler R, Aggio D, Hamer M, et alSedentarybehaviouramong elite professionalfootballers: healthandperformanceimplications. BMJ Open Sport&ExerciseMedicine 2015;1:e000023. doi: 10.1136/bmjsem-2015-000023
