Egzersiz Temelli Rehabilitasyon

Bu yazı ‚’ güncellenmiş Sistematik İnceleme ve Meta-Analiz ’’ çalışmasından derlenmiştir.

Ayak bileği burkulmaları, sporcular arasında en yaygın kas iskelet yaralanmalarından biridir. Genellikle aşırı inversiyon ve eversiyon hareketleriyle gerçekleşir ve genellikle Anterior Talofibular Bağ (ATFL) gibi bağları etkiler.

Bu tür yaralanmaların iyileşme süreci genellikle 16 ila 24 gün sürerken, birçok sporcu yeniden yaralanma veya başka uzun vadeli sorunlarla karşılaşır.

Araştırmalara göre, ayak bileği burkulmaları, sporcular arasında %12 ile %47 arasında tekrar etme oranına sahiptir.

Son yıllarda yapılan çalışmalar, egzersiz tabanlı rehabilitasyonun tekrarlanan sprain riskini önemli ölçüde azaltabileceğini göstermektedir.

Ancak, egzersiz programlarının içeriği ve hacmi konusunda net bir standart bulunmamaktadır.

 Bu çalışma, yeni verilerle güncellenmiş bir inceleme sunarak, egzersiz tabanlı rehabilitasyonun etkilerini daha iyi anlamayı ve optimal egzersiz protokolünü belirlemeyi amaçlamaktadır.

Öne çıkan iki soru ise:

 1) Egzersiz tabanlı rehabilitasyon, akut ayak bileği burkulmalarının tekrarlama riskini azaltır mı?

2) Rehabilitasyonun etkinliği, egzersizlerin terapötik kalitesi, içeriği ve volümüne göre değişiyor mu?

METHOD

Bu çalışmada, akut ayak bileği burkulması geçiren yetişkinlerin egzersize dayalı rehabilitasyon aldığı randomize kontrollü çalışmalar incelenmiştir.

Toplamda 7241 makale tarandıktan sonra 14 çalışma niteliksel analiz için seçilmiş ve 11’i meta-analize dahil edilmiştir.

Toplamda 2184 katılımcı (%52 erkek, %48 kadın) yer almış ve katılımcı sayısı 20 ile 522 arasında değişmektedir.

Çalışmalar, acil servisler, klinik uygulamalar ve genel pratisyenlerden alınan verilerle yürütülmüştür.

Takip süreleri 1,5 ay ile 12 ay arasında değişmiştir.

İncelenen programlar genellikle postural denge egzersizleri içermekle birlikte Bazı programlar, tek bacak üzerinde durma hareketlerini de kapsamaktadır.

• 11 çalışma, egzersiz tabanlı rehabilitasyonu, herhangi bir müdahale veya standart bakım ile karşılaştırırken,
• 4 çalışma, farklı egzersiz tabanlı müdahale yöntemlerini karşılaştırmıştır.

SONUÇ

Çalışma, egzersize dayalı rehabilitasyonun, minimal standart bakıma kıyasla ayak bileği burkulması riskini azalttığına dair ek kanıtlar sunmuştur.

Egzersiz müdahalelerinin içeriği ve hacmi değişkenlik göstermiştir; meta-regresyon analizi, daha yüksek antrenman hacminin genellikle daha etkili olduğunu ancak bu ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığını göstermiştir. Klinik ve hasta raporları sonuçları genellikle çelişkili sonuçlar vermiştir.

Egzersiz Tabanlı Rehabilitasyon vs. Standart Bakım:

9 çalışma, egzersiz tabanlı rehabilitasyonun yeniden yaralanma riskini azalttığını göstermiştir. 7-12 ay takip süresinde anlamlı bir etki bulunmuştur, ancak hassasiyet analizleri egzersiz grubundaki yeniden yaralanma riskinin anlamlılığını kaybettiğini göstermiştir.

Standart bakım grubunda yeniden yaralanma prevalansı %22,

Egzersiz grubunda bu oran %16’dır, 

Bu da %6’lık bir mutlak risk azalması anlamına gelmektedir.

Çalışmalarda Değişkenlik: Çalışmalarda yeniden yaralanma riskindeki azalma değişkenlik göstermiştir. Dört çalışma egzersiz tabanlı müdahalede anlamlı azalmalar göstermiştir; diğer çalışmalarda ise fark bulunmamıştır veya eğilimler çelişmiştir.

Yaralanma geçmişi, şiddeti ve tanı yöntemleri tedavi etkisini etkileyebilir.

Egzersiz Programlarının Süresi ve Hacmi

Süre ve Hacim: Çalışmalar, egzersiz seanslarının genellikle 30 dakika sürdüğünü, bazı çalışmaların ise 10 ile 60 dakika arasında değişen süreler kullandığını belirtmiştir. Toplam rehabilitasyon süresi 3,5 saat ile 21 saat arasında değişmiştir.

Egzersiz hacmi ile yeniden yaralanma riski arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.

Hastalar Tarafından Bildirilen Sonuçlar

Algılanan Instabilite: İki çalışma egzersiz tabanlı rehabilitasyonu desteklerken, sadece birinin sonuçları istatistiksel olarak anlamlıdır.

Kendine Raporlanan Fonksiyon: Üç çalışma egzersiz tabanlı rehabilitasyon grubunun bazen standart bakım grubuna göre daha iyi sonuçlar aldığını göstermiştir, ancak sonuçlar tutarsızdır.

Ağrı: Üç çalışma ağrı sonuçlarını raporlamış, sadece bir çalışma egzersiz tabanlı grubun ağrı skorlarında anlamlı iyileşmeler sağladığını belirtmiştir.

Klinik Sonuçlar

Şişlik: Üç çalışma şişlik değerlendirmiş, sonuçlar çelişkili bulunmuştur.

Kas Gücü: Üç çalışma kas gücünü değerlendirmiş, sadece bir çalışma egzersiz tabanlı grubun anlamlı sonuçlar gösterdiğini belirtmiştir.

Hareket Aralığı: Hareket aralığı sonuçları tutarsızdır.

Propriyosepsiyon: İki çalışma propriyosepsiyon sonuçlarını değerlendirmiş, egzersiz tabanlı rehabilitasyon grubunun büyük etkiler elde ettiği gözlemlenmiştir.

Sensomotor Kontrol: Üç çalışma sensomotor kontrolü değerlendirmiş, egzersiz tabanlı rehabilitasyon grubunun daha iyi sonuçlar aldığı, ancak denge performansı için anlamlı bir fark bulunmadığı gözlemlenmiştir.

Ayak Bileği Fonksiyonu: Bir çalışma standart bakım grubunun daha iyi sonuçlar aldığını belirtirken, diğer bir çalışma egzersiz tabanlı grubun sonuçlarını göstermiştir, ancak bu sonuçlar anlamlı değildir.

Egzersiz Temelli Müdahalelerin Karşılaştırması

Hultman ve ark.: İki veya dört kez fizyoterapist ziyaretine dayalı egzersiz programlarını karşılaştırmış. Dört ziyaret alan grup anlamlı bir yeniden yaralanma riski azalması göstermemiştir.

Ancak daha iyi kendi kendine raporlanan fonksiyon ve daha düşük ağrı belirtilmiştir.

Van Reijen ve ark.: Telefon uygulaması ile sağlanan egzersiz programını basılı kitapçık ile karşılaştırmış. Kitapçık grubunda küçük bir yeniden yaralanma riski azalması gözlemlenmiş ancak anlamlı değildir.

Telefon uygulaması grubunda kendi kendine raporlanan fonksiyon sonuçları daha iyi gözlemlenmiştir.

ANAHTAR NOKTALAR

• Egzersize dayalı rehabilitasyon, standart bakım veya hiç müdahale etmeme durumuna kıyasla tekrarlayan ayak bileği burkulması riskini %40 oranında azaltmaktadır.
• Egzersize dayalı rehabilitasyon, akut ayak bileği burkulmalarının yeniden yaralanma riskini %16 (egzersiz grubunda) ile %22 (standart bakım grubunda) oranında azaltır, bu da %6’lık bir mutlak risk azalması sağlar.
• Rehabilitasyonun yeniden yaralanma üzerindeki etkisi değişkenlik göstermektedir; bazı çalışmalar anlamlı azalmalar gösterirken, diğerlerinde sonuçlar belirsizdir.
• Egzersiz seanslarının süresi 10-60 dakika, toplam rehabilitasyon süresi ise 3,5 saat ile 21 saat arasında değişmektedir. Antrenman hacminin yeniden yaralanma riski üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır.
• Algılanan instabilite, kendine raporlanan fonksiyon ve ağrı sonuçları belirsizdir; bazı çalışmalar anlamlı sonuçlar gösterirken, diğerleri çelişkili bulgular sunmuştur.
• Şişlik, kas gücü ve hareket aralığı gibi faktörlerde çelişkili ya da tutarsız sonuçlar bulunmuştur.
• Propriyosepsiyon ve sensomotor kontrol gibi bazı sonuçlar egzersiz tabanlı grupta olumlu etkiler göstermiştir.
• Meta-analiz, egzersize dayalı rehabilitasyonun genel olarak yeniden yaralanma riskini azalttığını göstermiştir, ancak antrenman hacmi ile yeniden yaralanma riski arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.
• Gelecek araştırmalar, egzersiz tabanlı rehabilitasyonun içerik, hacim ve yoğunluk farklılıklarını karşılaştırmalıdır. Tutarlı ölçüm yöntemleri ve en az 12 aylık takip süresi gereklidir

KAYNAK

Wagemans J, Bleakley C, Taeymans J, Schurz AP, Kuppens K, Baur H, Vissers D. Exercise-based rehabilitation reduces reinjury following acute lateral ankle sprain: A systematic review update with meta-analysis. PLoS One. 2022 Feb 8;17(2):e0262023. doi: 10.1371/journal.pone.0262023. PMID: 35134061; PMCID: PMC8824326.