Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonundan (ACLR) sonra hastaların büyük bölümün spora (Return To Sport / RTS) ve/veya önceki spor performans seviyelerine dönememektedir.
Yaklaşık üç genç sporcudan biri, genellikle RTS’den sonraki ilk iki yıl içinde yeniden diz yaralanması yaşamaktadır.
ACLR’den sonrası ve RTS öncesi hastaların,
Nöromüsküler performansının (örn. kuvvet ve güç)
Hareket kalitesinin restorasyonu,
Sporcularda ACLR sonuçlarını iyileştirmenin anahtar alanlarındandır.
Pliometrik antrenman, atletlerin patlayıcı spor performansını (örn. hız, atlama yüksekliği) optimize etmek için uzun süredir kullanılmaktadır. Geniş kapsamlı nöromüsküler ve motor kontrol faydaları nedeniyle mükemmel bir antrenman yöntemi olarak kabul edilmektedir.
Özellikle, pliometrik antrenmanın, alt ekstremitede patlayıcı performansının (güç / RFD(kuvvet geliştirme oranı)) geliştirilmesi için geleneksel direnç antrenmanından daha üstündür.
Ayrıca maksimum güçte kazançlar lineer ve çok yönlü hareket hızları gibi spor performansı değişkenlerinde etkili olduğu bildirilmiştir.”
ACLR SONRASI PLİOMETRİK ANTRENMAN – PROGRAM TASARIMINDA ÖNEMLİ NOKTALAR
Çeşitli görevlerin özel yükleme gereksinimlerini, hastaların bu yükleme gereksinimlerini tolere etme kapasitesini (örneğin, güç ve hareket kalitesi) ve hastanın belirli yüklere bireysel düzeyde nasıl tepki verdiğini anlamak (örneğin, yükleme yanıtının izlenmesi) optimum pliometrik program tasarımı içim önemlidir.
– Pliometrik egzersiz yoğunluğu ve karmaşıklığı
Pliometrik yükleme açısından, görevlerin en yüksek dış yüklerini, ekleme spesifik iç momentleri, nöromüsküler aktivasyon/kas kuvvetlerinin yanı sıra nöromüsküler kontrol durumunu ve hacim yükünü dikkate almak önemlidir.
Pliometrik egzersizler, sporcularda nöromüsküler kontrolü geliştirebilir;
Bu durum sportif rekabetçi hareketlere aktarılan öğrenilmiş bir beceri haline gelebilir ve yaralanmadan sonra spora özgü hareket kalitesinin geri kazanılmasında yardımcı olur. Optimum motor öğrenme görevlerinin iyi hareket kalitesiyle tekrar tekrar yapılması önemlidir.
Bu nedenle, yükleme hızı ve yoğunluğunun yanı sıra hareket karmaşıklığında ilerleyici artışlar ile nöromüsküler kontrol için doğru zorlamayı sağlamayacaktır.
Yeterince güçlüler mi?
Alt ekstremitenin yeterli kuvveti, pliometrik egzersizlerin uygulanması için önemlidir.
Yükü tolere edememek, pasif kuvvet emilimi için eklem komplekslerine (tendon, bağ ve eklem yapıları) daha fazla yüklenmek anlamına gelir.
Kapalı zincir kuvvetinin (ör. squat ve/veya leg press kuvveti) değerlendirilmesi ve izlenmesi, optimal görev ilerlemelerini destekleyebilir.
- Koşu bandında koşmaya – vücut ağırlığının 1.25 katı single leg press,
- Tek taraflı pliometrik için – vücut ağırlığının 1.5 katı single leg press
- RTS’yebaşlamaya hazır olup olmadığınızı belirlemek için vücut ağırlığının 2 katı single leg press, kapalı zincir kuvvetinin değerlendirilmesi
(örn. leg press/squat kuvveti) önerilmiştir.
Spora dönüşte her eklemin yükleri tolerasyon yeteneğini anlamak önemlidir. Ayak bileği, diz ve kalça/gövde, göreve ve hastanın spesifik hareket kalitesine bağlı olarak yükü paylaşacak şekilde güç almalı ve üretmelidir.
Diz ekstansör kuvveti, ACLR’den sonra fonksiyonel ilerlemeler için önemli bir engeldir.
Bu nedenle sporcunun ACLR sonrası diz ekstansör kuvvetinin anlaşılması, pliometrik görevleri uygulamak ve ilerletmek için önemlidir.
Hastalar tipik olarak ameliyattan sonraki ilk haftalarda diz ekstansör gücünde büyük eksiklikler gösterecektir (örn. ACLR’den dört hafta sonra %50 eksiklik).
Diz ekstansör kuvvetinin geri kazanılması, harekete dayalı yeniden eğitime ve pliometrik egzersizlerin uygulanmasına izin vermek için esastır.
Yeterince iyi hareket ediyorlar mı?
Pliometrik programları hareket yeteneklerine göre ayarlamak ve hareket kalitesini izlemek önemlidir. Bu, sporcunun daha sonra daha zor bir programa ilerlemeden önce görevi uygun kinematik ile gerçekleştirmesini sağlamaya yardımcı olacaktır. Hareket kalitesini değerlendirmedeki belirsizliğe rağmen basit bir hareket analizi yönteminin kullanılabilir. Spesifik göreve bağlı olarak frontal(pelvis, gövde ve alt ekstremite) ve sagital düzlemde hastanın vücut kontrolünü sürdürme becerisinin izlenmesi önerilir. Böylece kritere dayalı ACL fonksiyonel iyileşmesini desteklemek için objektif rehberlik sağlanabilir.
Hareket kalitesini bütün düzlemlerde incelemek hastanın takibi açısından önemlidir
Yükleme seviyesini tolere edebilirler mi?
Optimum yük yönetiminin önemli bir parçası, egzersize verilen cevaba göre antrenmanı düzenlemektir. Herhangi bir işlevsel temelli ilerleme, biyolojik iyileşme ve eklemin yükleme taleplerine dayanma kabiliyeti ile uyumlu olmalıdır. Ağrı ve şişlik, egzersize dayalı ilerlemeleri belirlemek için kullanılabilir. Daha yoğun veya karmaşık egzersizler için, yalnızca önceki egzersizlere ağrı (örn. NRS 0-2) veya şişlik cevabında artışı olmadığında veya çok az olduğunda izin verilmelidir.
Ağrı ve şişlik, klinik muayene egzersiz progresyonunda önemlidir.
Çok yorucu egzersizler, iyileşmesi uzun zaman alabilen ve sonraki günlerde egzersiz yapma kabiliyetini sınırlayabilen önemli kas reaksiyonlarıyla sonuçlanabilir.
Kas ağrısının izlenmesi, kasa özel yükleme ve gerekli iyileşme süresi hakkında bir gösterge sağlayabilir.
ACLR sonrası pliometrik progresyonlar- ACLR’den sonra rehabilitasyona uyumlu dört aşamalı bir programa bir sonraki yazımızda devam edeceğiz.
KAYNAK:
Buckthorpe M, Della Villa F. Recommendations for Plyometric Training after ACL Reconstruction – A Clinical Commentary. Int J Sports Phys Ther. 2021 Jun 1;16(3):879-895. doi: 10.26603/001c.23549. PMID: 34123540; PMCID: PMC8169025.
