Ayak bileği burkulmaları, hem günlük hayatta hem de sporda en sık görülen kas-iskelet yaralanmaları arasındadır.

Genellikle ayağın içe dönmesiyle (inversiyon), dış (lateral) bağların gerilmesi veya yırtılması sonucu oluşur.

İç bağlar daha güçlü olduğundan nadiren etkilenir. Çarpışmalı sporlarda görülen “yüksek ayak bileği burkulmaları” (sindezmotik yaralanmalar) ise daha karmaşıktır ve dikkatli bir tedavi süreci gerektirir.

Bu yaralanmalar, haftalarca süren iş gücü kaybı ve uzun vadede sakatlık riskini beraberinde getirebilir.

Gerekli durumlarda Ottawa Ayak Bileği Kuralları gibi değerlendirme yöntemleri kullanılmalıdır.

Tekrarlayan burkulmalar, eklemde dengesizlik, hareket kısıtlılığı ve kronik ağrıya yol açabilir. Bu yüzden tanı ve tedavi süreci ihmal edilmemelidir.

ABD de 1000 kişiden yaklaşık 2,15’i burkulma geçirir. 15-19 yaş arası gençlerde bu oran en yüksektir (1000 kişide 7,2).

Tüm burkulmaların yaklaşık yarısı spor sırasında meydana gelir; en yaygın spor ise basketboldur.

Daha önce burkulma geçirmiş olmak, en güçlü risk faktörüdür.

AYAK BİLEĞİ EKLEMİ ANATOMİSİ

• Talokrural eklem: Tibia ve fibula ile talus arasındaki eklem
• Tibiofibular sindesmoz: Fibula ve tibianın alt uçları arasındaki bağ dokusu (eklem)
• Subtalar (talokalkaneal) eklem: Talus ve topuk kemiği (kalkaneus) arasındaki eklem
• 

Bu yapılar birlikte ayak bileği “mortise” adı verilen kemik yapıyı oluşturur; bu yapı eklemin stabilitesi için kritiktir.

AKUT AYAK BİLEĞİ BURKULMALARINDA BELİRTİ VE BULGULAR

Ayak bileği burkulmalarında sık görülen belirtiler; ağrı, ağırlık verememe / üzerine basamama, hassasiyet, belirgin şişlik ve morarmadır (ekimoz).

Tam bağ yırtığı olan hastalarda ani şişlik, hareketin bırakılması ve basamama yaygındır. Kısmi burkulmalarda ise şişlik genellikle gecikmeli olur ve hasta bir süre aktiviteye devam edebilir.
Sporcularda en sık görülen burkulma türü lateral (dış) ayak bileği burkulmalarıdır.

ATFL (ön talofibular bağ) en sık yaralanan bağdır.

PTFL (arka talofibular bağ) – nadiren sadece burkulmayla zarar görür; daha çok kırık veya çıkıkla birlikte olur.

Tüm kas-iskelet sistemi yaralanmalarının yaklaşık %25’ini ve spora bağlı yaralanmaların %50’sini ayak bileği içe dönme (inversiyon) yaralanmaları oluşturur.

İnversiyon (ayağın içe dönmesi) ve bacakta dış rotasyon sonucu Lateral Ayak Bileği Burkulmaları oluşur.

Kadavra çalışmaları, ATFL yırtığı sonrası ayakta iç rotasyonun arttığını ve bu durumun diğer bağları zorladığını göstermiştir. ATFL ve CFL’nin birlikte yırtıldığı vakalar %20 civarındadır (Broström çalışması).

Medial burkulmalar genellikle ayağın dışa dönmesi (eversion) veya dış rotasyonu ile oluşur. Bu yaralanmalar, dengesiz veya içe basarak yere iniş sırasında meydana gelir (örneğin, koşarken veya sıçrarken)

İçe dönme yaralanmaları daha sık görüldüğü için medial (iç) burkulmalar daha az rastlanır.

Ayrıca, iç bağların (özellikle deltoid bağ) çok daha güçlü olması bu durumu etkiler. Yaralanmadının şiddeti arttığında sindezmotik yaralanmalar görülebilir.

Yüksek Ayak Bileği Burkulmaları (Sindezmotik Yaralanmalar) bir sonraki yazımızda devam edeceğiz.