Ön çapraz bağ yaralanması geçiren sporcular genellikle sporu sürdürme hedefi ve beklentisi ile bir ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu tercih ederler. Son yıllarda geliştirilen spora geri dönüş prensiplerinin artmasına rağmen, ön çapraz bağ rekonstrüksiyonundan sonra en uygun spora dönüş kritelerinin tespit edilmesine ilişkin çalışmalara ihtiyaç sürmektedir. Geleneksel spora dönüş kriterleri esas olarak yaralanma sonrası zamana ve yaralanan diz eklemi üzerine odaklanır. Bunun yanında, son yıllarda spora dönüş ile ilgili yapılan çalışmaların artmasıyla beraber geniş bir biyopsikososyal çerçeve içinde ortak karar vermeye dayalı optimize edilmiş, ölçüt temelli çok faktörlü spora dönüş yaklaşımı önerilmektedir.

Bir sporcunun rekonstrüksiyondan sonra spora dönüşüne ne zaman izin verileceğine dair karar çok faktörlü ve aynı zamanda klinisyenler için zor bir karardır (Zaffagnini et al.,2015; Ardern, 2015). Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonundan sonra kişinin spora tamamen geri dönüşü için kullanılan spora geri dönüş kriterleri üzerine bilimsel bir fikir birliği yoktur.Aynı zamanda mevcut spora dönüş kriterleri, kişinin mevcut biyolojik, fonksiyonel ve psikolojik eksiklerini belirlemeyebilir. Tüm bunların sonucunda kullanılan mevcut klinik yaklaşım ikincil ön çapraz bağ yaralanma riskinin artmasında rol oynayabilir.

1) Spora Dönüş Karar Süreci Nasıl Belirlenir?

Karar verme sürecini tek bir adımda gerçekleşmeyecek kadar komplike bir süreç olarak görmemiz gerekir (Nyland, 2010). Bu süreçte kullanılan her bir rehabilitasyon egzersizini veya aşamasını spora dönüş yönünde küçük bir adım olarak düşünebiliriz. (Nyland, 2010; Wilk, 2017). Rehabilitasyon sırasında tekrarlanan atletik değerlendirmeler spora geri dönüş aşamasındaki küçük adımlar olarak değerlendirilebilir. Spora tam anlamıyla geri dönüş kararı, bu sürecin son noktası olarak görülmemelidir (Ardern, 2016). Yoğun bir rehabilitasyon sürecinden sonra var olan fonksiyonel seviyenin daha da iyileştirilmesi veya sürdülmesi tavsiye edilmektedir (Nyland et al., 2016). Aşağıda klinisyenlerin yararlanabileceği spora geri dönüş kriterleri belirtilmiştir:

1) Ön Çapraz Bağ Rekonstrüksiyonundan Sonraki Süre > 9 Ay (Grindem et al., 2016, Capin et al., 2016)

2) Hasta Tarafından Bildirilen Sonuç Ölçütleri:

· Semptomlar, fonksiyon, aktivite, sonuç ölçütleri:

. IKDC2000: 18-24 yaş (> 89,7 erkek, >83,9 kadın); 25-34 yaş (> 86,2erkek, >82,8 kadın); 35-50 yaş (> 85,1 erkek, >78,5 kadın); 51-65 yaş (> 74,7 erkek,> 69,0 kadın) (Logerstedt et al., 2014)

– Tegner Aktivite Ölçeği: İstenen aktivite seviyesine göre

· Psikolojik faktörler:

– ACL-RSI ölçeği > 56 (99)

– K-SES: Erkek > 7,2, Kadın > 6,8 (Hamrin Senorski et al., 2016).

3) Objektif Ölçümler:

· Dizdeki problemlerin klinik değerlendirmesi (Kvist, 2004; Barber-Westin et al., 2011):

– Eklem hareket açıklığının normal olması

– Ağrı (-)

– Ödem (-)

– Anormal laksite varlığı (-): KT-1000 artrometre < 3 mm kontralateral tarafakıyasla artmış ön gevşeklik, < 3 mm Lachman test, grade 0 pivot-shift test

· Nicel sonuçlar (Thoome et al., 2011;Grindem et al., 2016;Kyritsis et al., 2016;Gokeler et al., 2016):

– Kas kuvveti:

Pivoting, kontakt, rekabete dayalı sporlar:Konsantrik izokinetik dinamometrede 60°/sn, 180 °/sn, 300 °/sn ölçümlerinde diz ekstansiyon ve diz fleksiyonunda >%100 LSI

Non-pivoting, non kontakt, rekrasyonel sporlar: Konsantrik izokinetik dinamometrede 60°/sn, 180 °/sn, 300 °/sn ölçümlerinde diz ekstansiyon ve diz fleksiyonunda >%90 LSI

Hamstring/kuadrisep kuvvet oranı > %58 konstanrik izokinetik dinamometrede 60°/sn’lik hızda (20)

– Hop testleri: çok yönlü: LSI > %90

· Hareket kalitesi

– Çift ve tek bacaklı dinamik aktivite sırasında çok segmentli hareket kalitesinin değerlendirilmesi: gelişmiş klinik muhakeme ile bireysel değerlendirme

– Spora özgü yorgunluğun dahil edilmesi

4) Sporun Yeniden İntegrasyonu:

· Gerçek oyun durumlarına yönelik kademeli eğitim

· İş yükünü kademeli artırma (ani artışlardan kaçınarak) (Blanch et al., 2016)

5) Medikal ve Sportif Riski Etkileyen Faktörler (Shrier, 2015):

· Yaş, cinsiyet, tıbbi geçmiş, spor türü, spor seviyesi, oynanılan pozisyon, korunma faktörleri (breys, bantlama)

6) Kararı Etkileyen Faktörler:

· Oyun sezonunun zamanlaması, dış etkenler (kulüp baskısı, antrenör baskısı, aile baskısı, çıkar çatışması (finansal), yaşam tarzı değişiklikleri, öncelikler, bireysel hedefler)

· Ortak karar verme (Shrier et al., 2014)